Mobbing: Kurumsal Stockholm Sendromu – İnsanlar İşten Değil, Yöneticilerinden Kaçar

Ofisin Adı İş Yeri, Etkisi Travma Merkezi

Kurumsal dünyada mobbing artık neredeyse doğal bir ekosistem parçası gibi. Kimse açıkça adını koymaz, çoğu zaman görmezden gelinir, hatta “disiplin”, “sert yönetim”, “yüksek standart” gibi kılıflarla meşrulaştırılır.
Ama gerçek şu:

Mobbing, sadece bir “kötü davranış” değildir; sistematik bir psikolojik şiddettir.

Ve çoğu çalışan bunu öyle içselleştirmiştir ki, zamanla bu şiddete alışır, hatta haklıymış gibi görmeye başlar. Tıpkı bir rehinenin kendisini kaçırana bağlanması gibi… Bu yüzden bu duruma tam anlamıyla bir kurumsal Stockholm sendromu diyebiliriz.

Mobbingin Anatomisi: Yavaş Yavaş Başlayan Yıkım

Mobbing, tek bir bağırma veya eleştiri değildir. O birikerek gelir: küçük iğnelemeler, sürekli eleştiriler, aşağılayıcı ifadeler, dışlamalar, itibarsızlaştırmalar… Ve bir gün bakarsınız, kendinize güveniniz kalmamış, işten nefret eder olmuşsunuz.

Türkiye’de Çalışma Bakanlığı verilerine göre, iş hayatındaki en yaygın psikolojik şiddet biçimi mobbing. Yapılan araştırmalara göre:

• Mobbinge uğrayan çalışanların %80’i performansının düştüğünü söylüyor.
• %50’si işten ayrılmayı düşünüyor ya da ayrılıyor.
• %60’ı ise iş dışında da anksiyete, uyku bozukluğu ve stres belirtileri gösteriyor.

Ve işin en ironik tarafı: Mobbing uygulayanların çoğu, bunu “daha verimli çalışsınlar diye” yaptığını savunuyor.

Ofiste Karşımıza Çıkan Mobbing Türleri

1. Psikolojik Baskı: Sürekli küçümseme, eleştirme, başarısız hissettirme.
2. İtibar Suikastı: Ekip önünde küçük düşürme, arkasından kötü konuşma, söylenti yayma.
3. İzolasyon: Toplantılardan dışlama, iletişim kanallarından uzak tutma.
4. Profesyonel Sabotaj: Bilgi paylaşmamak, işi zorlaştırmak, kasıtlı hata yaratmak.
5. Gizli Tehdit: “Bu projeyi yapamazsan koltuk sallanır.” gibi üstü kapalı gözdağları.

Her biri küçük gibi görünse de, bir araya geldiğinde çalışanı tamamen bitirebilir.

Kurumsal Bahaneler: Suçlu Hep Çalışandır

Mobbing çoğu zaman sistematik olsa bile, şirketler bunu genellikle örtbas eder. Neden mi? Çünkü suçlu gösterilmesi en kolay kişi çalışan olur.

Sıkça duyduğumuz kurumsal bahaneler:

• “O yönetici biraz serttir ama adildir.”
• “Sen fazla hassas davranıyorsun.”
• “Sektör böyle, alışman lazım.”
• “Biz seni korumaya çalışıyoruz ama müşteri çok önemli.”

Aslında söylenen şu: “Biz bu davranışları biliyoruz ama değiştirmek işimize gelmiyor.”

Araştırmalar Ne Diyor?

📍 Leymann (1996): Mobbing, 6 ay veya daha uzun süreli sistematik psikolojik şiddet olarak tanımlanır ve çoğu zaman kurumsal yapı tarafından dolaylı olarak desteklenir.
📍 Gallup 2023: İnsanların %57’si işten değil, yöneticilerinden dolayı iş değiştiriyor.
📍 WHO (2019): Sürekli psikolojik baskı ve stres, tükenmişlik sendromunun temel tetikleyicilerinden biri.

Yani işten ayrılmaların çoğu, maaş azlığı veya fazla mesai değil; doğrudan mobbing kaynaklı.

Günlük Hayattan Tanıdık Sahnelere Bakalım

• Toplantı Klasiği: “Bu kadar basit bir şeyi nasıl anlayamadın?”
• E-Posta Zehri: “Bu hatayı bir daha görmeyeyim.”
• Görmezden Gelme: Fikrin toplantıda yok sayılır, ama ertesi gün aynı fikir başka birinin ağzından övülür.
• Pasif Dışlama: Artık hiçbir önemli projeye seni dahil etmezler.

Ve en kötüsü: Zamanla sen bunların normal olduğunu düşünmeye başlarsın. İşte tam burada mobbing, görevini tamamlamış olur.

Kurumsal Stockholm Sendromu Nedir?

Stockholm sendromu, rehinelerin kendilerini kaçıranlara duygusal bağ geliştirmesidir. Kurumsal versiyonu ise şöyle işler:

• Yöneticin sana kötü davranır ama “o olmasa bu kadar öğrenemezdim” diye düşünürsün.
• Sürekli eleştirilirsin ama “beni geliştirmek istiyor” dersin.
• Haksızlığa uğrarsın ama “burası gerçek hayat” diye kendini avutursun.

İşte tam o noktada, kurumsal sistem seni esir almıştır. Artık özgürce düşünemez, sınır çizemaz, hakkını arayamazsın.

Peki Bu Döngü Nasıl Kırılır?

1. Farkındalık Yaratmak:

Mobbing hâlâ birçok şirkette adı konmamış bir gerçek. Eğitimler, atölyeler ve açık iletişim kültürüyle çalışanların bu konuda bilinçlenmesi şart.

2. Kurumsal Politikalar:

Net anti-mobbing politikaları oluşturulmalı. Şikâyet mekanizmaları anonim ve bağımsız olmalı. “Şikayet etti, kariyeri bitti” korkusu ortadan kaldırılmalı.

3. 360° Geri Bildirim:

Sadece çalışanlar değil, yöneticiler de düzenli olarak değerlendirilmeli. Astların geri bildirimleri dikkate alınmalı ve performans ölçütlerine dahil edilmeli.

4. Profesyonel Destek:

İK sadece bordro hazırlamakla kalmamalı; psikolojik destek, danışmanlık ve koçluk gibi hizmetleri de aktif sunmalı.

5. Çalışanın Kendini Koruması:

Mobbing gördüğünüzde susmayın. Kanıt toplayın, yazılı iletişim tercih edin, destek alın ve gerekiyorsa yasal yollara başvurun.

İnsanlar İşten Değil, Yöneticilerinden Kaçar

Birçok şirket yüksek çalışan sirkülasyonunu “nesil farkı” veya “daha iyi maaş” gibi bahanelerle açıklar. Oysa gerçek çok daha basit: İnsanlar kötü yöneticilerden kaçıyor.

Mobbing, modern iş dünyasının en görünmez ve en tehlikeli zehridir. Ve bu zehir, sadece bireyleri değil, şirketin kültürünü, itibarını ve geleceğini de yok eder.

Artık gerçeklerle yüzleşmenin zamanı geldi: “Sert yönetim” adı altında yapılan psikolojik şiddet, bir yönetim tarzı değil, bir başarısızlık göstergesidir.

Serinin Son Bölümü:
“Müşteri Her Zaman Haklıdır” Yalanı – Ajans ve Şirket Kültüründe Modern Kölelik Düzeni